در بخش اول این مقاله به معرفی اجمالی اورکلاک حافظهی رم پرداختهایم و شرح کاملی از اصطلاحات فنی مربوط به این حوزه را به شکلی ساده و قابل فهم بیان کردیم. در بخش دوم و پایانی این مقاله به شیوهی اورکلاک، خنکسازی و گارانتی حافظهی رم خواهیم پرداخت. با زومیت همراه باشید.
هر زمان که موضوعی پیرامون افزایش عملکرد سختافزار به میان بیاید، قطعا پای فرآیند اورکلاک (Overclock) هم در میان خواهد بود. اورکلاک در لغت به معنی افزایش سرعت کلاک یکی از اجزای سختافزاری است. بخش اول این مقاله پیش نیاز بخش دوم و پایانی است؛ بنابراین حتما باید قبل از هر اقدامی، آن را به طور دقیق مطالعه کنید.
وقتی حرف از اورکلاک میشود، بیشتر کاربران به یاد اورکلاک پردازندهی اصلی (CPU) و پردازندهی گرافیکی (GPU) میافتند. با این حال، باید اظهار کنیم که امکان اورکلاک دیگر قطعات سختافزاری رایانه هم وجود دارد. اگرچه، اورکلاک واحد پردازش مرکزی باعث افزایش سرعت رایانه میشود اما وجود حافظهی رم (RAM) دارای سرعت دسترسی پایین، حتی در صورت عملکرد سختافزار با تنظیمات کارخانهای هم باعث افت کارایی سیستم خواهد شد. برای مثال، رایانهی مجهز به پردازندهی Core i7 مبتنیبر پلتفرم آیوی بریج (Ivy Bridge) شرکت اینتل که از حافظهی رم بسیار خوبی بهرهمند است، بهتر از یک سیستم دارای پردازندهی Core i7 مبتنیبر پلتفرم هزول (Haswell) اینتل که از حافظهی رم DDR3 با سرعت ۱۳۳۳ مگاهرتز استفاده میکند، خواهد بود.
به خاطر داشته باشید که اگر سیستم، طبق اصول خاصی اورکلاک شود، سرعت آن افزایش مییابد اما رعایت نکردن اصول اورکلاکینگ، نتیجهای به جز خرابی سختافزار نخواهد داشت. غلبه بر سرعت پایین حافظهی رم سیستم، میتواند برای دسترسی به پتانسیل بالقوهی پردازندهی رایانه ضروری باشد. بنابراین برای داشتن رایانهای که دارای عملکرد سریع و متعادلی است، بهینهسازی حافظهی رم امری اجتنابناپذیر محسوب میشود.
این مقاله یک راهنمای سطح بالا در مورد اورکلاک رم محسوب میشود که شامل معرفی نکات و مفاهیم پیشرفتهی کاملا فنی در این زمینه است. تمرکز اصلی ما در این مقاله روی حافظههای رم DDR3 و DDR4 بوده و تا حد امکان از بحث کردن دربارهی مادربرد و پردازنده خودداری شده است. در این مقاله از کلمات رم، مموری و حافظهی DRAM که همان حافظه با دسترسی تصادفی پویا (Dynamic Random Access Memory) است، به جای همدیگر استفاده شده که بیان کنندهی یک مفهوم هستند. به علاوه، هر دو اصطلاح فنی IC (مدار مجتمع) و اصطلاح عامیانهی چیپ حافظه اشارهی مستقیمی به قطعات سیلیکونی لحیم شده به برد مدار چاپی حافظهی رم برای ساخت یک ماژول حافظهی دو خطی (DIMM) دارند.
در نهایت باید اظهار کنیم که اورکلاک حافظهی رم، یکی از ارزانترین و سادهترین راهکارها برای بهرهبرداری از حداکثر عملکرد سیستم محسوب میشود. انجام این کار به ویژه اگر صرفا خواستار افزایش اندک عملکرد باشید، به طور معمول نیازی به خنک کنندهی اضافی نخواهد داشت. همچنین، برای اورکلاک حافظهی DRAM مجبور به خرید منبع تغذیهی (PSU) قدرتمند نخواهید بود.
همراه ما باشید تا در بخش پایانی این مقاله، راهنمایی جامع دربارهی شیوهی اورکلاک، خنکسازی، گارانتی و ابزارهای نرمافزاری قابل دسترس در زمینهی اورکلاک حافظهی رم ارائه دهیم.
تنوع بسیار زیادی از چیپهای حافظهی رم به ویژه در نوع DDR4 نسبت به DDR3 وجود دارد. دو ماژول رم کاملا مشابهی که به وسیلهی یک شرکت ساخته شده است، احتمال دارد که قبل از رسیدن به حالت ناپایداری، توانایی بهرهمندی از حداکثر ولتاژ بسیار متفاوتی فقط در اسلاتهای معین داشته باشند. با وجود این که فروشندگان اصلی عملکرد هر یک از مدارات مجتمع (IC) را آزمایش میکنند، اما یک چیپ حافظه فقط برای اجرا شدن در مشخصات تبلیغ شده ضمانت میشود. هنگام تلاش برای اورکلاک حافظهی رم، تفاوتها مشخص خواهند شد.
با توجه به ارزانتر شدن نسبی حافظههای رم، اورکلاک کنندههای حرفهای به طور معمول اقدام به خرید کیتهای چندگانه کرده و پس از آزمایش هر ماژول رم، بهترین ماژول را انتخاب میکنند. روند آزمایش و انتخاب برای این بخش شامل قرار دادن به نوبت هر یک از ماژولهای دارای پارامترهای یکسان در یک شکاف DIMM یکسان و یافتن ماژولی که به طور کاملا پایدار بنچمارکها را با کمترین ولتاژ DRAM ممکن اجرا میکند، است. پیشنهاد ما برای انجام این کار نرمافزار SuperPi 32m است. ماژولهای رمی که کمترین ولتاژ عبوری را دارند، از بهترین قطعهی سیلیکونی ممکن بهرهمند هستند.
برترین ماژولهای رم انتخاب شده، بر روی دیگر شکاف DIMM موجود بر روی مادربرد قرار گرفته و به منظور یافتن ماژول ویژهای که در موقعیت جدید دارای بهترین عملکرد است، دوباره مورد آزمایش قرار میگیرند. آخرین آزمایش حتی باید برای پیکربندی که محدود به یک نوع کیت رم از قبل خریداری شده است هم اجرا شود. در این حالت، هر حافظهی رم به منظور تشخیص شکاف DIMM که متعلق به آن است، باید به صورت فیزیکی با کاغذ خود چسب برچسب بخورد. در صورتی که احتمال آسیب رسانی در طولانی مدت وجود داشته باشد، نگه داشتن اطلاعات مربوط به کمترین ولتاژ هر رم و پارامترهای استفاده شده برای این آزمایش بسیار مفید خواهد بود.
پارامترهای مربوط به اورکلاک حافظهی رم میتوانند به وسیلهی فرمور (firmware) مادربرد یا نرمافزار عرضه شده به وسیلهی فروشندهی اصلی رم تغییر داده شوند. بسیاری از سازندگان مادربرد، ابزارهای تیونینگی که ترکیبی از آزمونهای استرس و قابلیت دستکاری پارامترها هستند ارائه میدهند. همچنین، ابزارهای نرمافزاری رایگانی هم مانند CPU-Z وجود دارد که قادر به فراهمسازی گزارش سریع دربارهی سیستم بوده و میتواند به صورت بلادرنگ فرکانس کاری هر یک از اجزا تشکیل دهندهی سیستم را اندازهگیری کند. در ادامه میتوانید تصویری از نرمافزار CPU-Z را که شامل اطلاعات حافظهی رم شرکت Corsair است مشاهده کنید.
شرکت اینتل پروفایلی تحت عنوان XMP که سرنام عبارت Extreme Memory Profiles است، ارائه میدهد. این پروفایل شامل تنظیمات اورکلاکینگ از پیش تعریف شده و کاملا معتبری است که میتواند از طریق فرمور مادربرد یا ابزارهای میزانسازی (tuning) شرکتهای سازندهی حافظهی رم بارگذاری شود. پروفایل XMP امکان پیکربندی خودکار ولتاژ DRAM و تاخیرها را به وسیلهی فرمور یا ابزار سازندهی رم فراهم میکند. با این اوصاف، قطعا برای کاربرانی که قصد کار کردن با متغیرهای از پیش بهینه شده را دارند، گزینهی فوقالعادهای خواهد بود. تصویر زیر مقیاس گذاری SuperPi هشت میلیون حافظهی رم و تایمینگ آن را نشان میدهد.